Historia e shteteve daton mijëra vjet, nga perandoritë dhe mbretëritë e lashta deri te kombet moderne siç i njohim ne sot. Shtetet janë zhvilluar nga komunitete të vogla fisnore në entitete politike komplekse dhe gjatë historisë shumë vende janë ngritur dhe kanë rënë.
Këtu shikojmë vendet që kanë arritur të ruajnë identitetin e tyre gjatë shekujve, pavarësisht ndryshimeve në qeveri, luftërave dhe trazirave politike.
Cili është shteti më i vjetër në botë?
Kur u pyet se cili është vendi më i vjetër në botë, përgjigja nuk është e qartë për shumicën e njerëzve, por të dhënat historike tregojnë për San Marino të vogël, që ndodhet në zemër të Italisë. San Marino u themelua që në vitin 301, kur një gurgdhendës i quajtur Marin, duke ikur nga persekutimi i të krishterëve, themeloi një komunitet të vogël në malin Titano. Gjatë shekujve, San Marino ka arritur të ruajë pavarësinë e tij, edhe gjatë periudhave të trazuara si Luftërat Napoleonike dhe bashkimi i Italisë. Sot, ky vend i vogël zë vetëm 61 km², por pavarësisht nga madhësia e tij, ai përfaqëson një simbol të vërtetë të vazhdimësisë dhe lirisë.
Është interesante se San Marino është një nga shembujt e paktë të një “qyteti-shteti” që i mbijetoi Mesjetës dhe arriti të ruajë sovranitetin e tij deri në kohët moderne. Pse arriti të qëndronte i pavarur? Besohet se izolimi, gjeografia dhe manovrat e zgjuara diplomatike i lejuan San Marinos të shmangte pushtimet dhe të bënte marrëveshje të favorshme me fuqi më të mëdha. Për më tepër, fakti që ai ishte relativisht i parëndësishëm në konfliktet e mëdha gjeopolitike ndoshta e ndihmoi atë të qëndronte i përmbajtur dhe të ruante autonominë e tij.
Foto: Filip Zdreveski (Kaigana)
Vendet më të vjetra në botë – një përmbledhje e shkurtër
Kur bëhet fjalë për vendet më të vjetra në botë, ka disa kandidatë magjepsës që mund të gjenden në listë. Përveç San Marinos, vende si Etiopia, Kina, Japonia dhe Irani janë ndër më të vjetrat. Etiopia ka një histori të gjatë që daton më shumë se 2000 vjet më parë, ndërsa qytetërimi kinez ka qenë i pandërprerë për më shumë se 3000 vjet. Japonia, e njohur për dinastinë e saj të lashtë perandorake, mund të përfshihet edhe në listën e shteteve më të vjetra që kanë ruajtur vazhdimësinë.
Kur renditen vendet më të vjetra në botë, merren parasysh disa kritere. Kjo përfshin vazhdimësinë e shtetësisë, pavarësinë nga administratat dhe ekzistencën e kufijve të qëndrueshëm gjatë historisë. Bazuar në këto kritere, disa shtete kanë një avantazh në diskutime se cilat mund të pretendojnë titullin e “më të vjetrit”. San Marino spikat sepse nuk e ka pezulluar sovranitetin e tij që nga themelimi, ndërkohë që vendet e tjera kanë ndërprerje të herëpashershme apo ndryshime në formën e qeverisjes.
Vendi më i vjetër në Evropë
San Marino mban me meritë titullin e vendit më të vjetër në Evropë falë historisë së tij të jashtëzakonshme dhe ruajtjes së sovranitetit pavarësisht sfidave të shumta historike. Themelimi i saj në vitin 301 e bën atë lider të padyshimtë përsa i përket pleqërisë midis shteteve evropiane. Megjithatë, ka kandidatë të tjerë që meritojnë të përmenden. Franca, me rrënjët e saj në mbretëritë mesjetare dhe Suedia, e cila ka pasur një vazhdimësi mbretërore të pandërprerë që nga shekulli i 10-të, janë gjithashtu ndër vendet më të vjetra në Evropë.
Ekzaminimi i këtyre shteteve historike zbulon një pasuri kulture dhe jetëgjatësi që ofron një pasqyrë unike në historinë e larmishme të botës sonë.
Vendi më i vjetër në Ballkan
Kur pyesim se cili është vendi më i vjetër në Ballkan, Bullgaria shpesh shquhet si një kandidat i rëndësishëm historik. E themeluar në vitin 681 kur bullgarët e lashtë erdhën në Ballkan nga Ukraina Jugore (dhe atje nga Azia Qendrore), Bullgaria e ka ruajtur emrin e saj përmes ndryshimeve të shumta qeveritare, pushtimeve dhe transformimeve politike, edhe pse për nga identiteti ata kanë konkurruar me sllavët. dhe vendasit. Bullgarët luajtën një rol kyç në historinë e Ballkanit, duke kundërshtuar Bizantin dhe më vonë Perandorinë Osmane. Përveç Bullgarisë, një histori të pasur kanë edhe vendet e tjera të Ballkanit. Për shembull, Serbia dhe Kroacia patën periudha të pavarësisë dhe ndikim të rëndësishëm kulturor në Mesjetë.
Roli i këtyre shteteve gjatë historisë nuk ishte i kufizuar në luftëra; ato ishin gjithashtu qendra të kulturës, letërsisë dhe ndryshimeve fetare që formësuan të gjithë hapësirën evropiane. Ndërsa Bullgaria përhapte besimin ortodoks, Serbia zhvilloi një shtet mesjetar, ndërsa Kroacia ruajti traditat e saj nën sundimtarë të ndryshëm. Prandaj, historia e Ballkanit nuk është vetëm një histori konfliktesh, por edhe shkëmbimi dhe diversiteti kulturor.Si përcaktohet mosha e vendeve?
Mosha e një shteti nuk është e lehtë të përcaktohet, sepse ajo përfshin disa faktorë kyç: vazhdimësinë e sundimit, pavarësinë dhe njohjen ndërkombëtare. Shteti më i vjetër në botë shpesh përcaktohet në bazë të asaj se sa kohë vendi ka ruajtur strukturat dhe identitetin e tij politik, pa ndërprerje të pushtetit apo humbje të plotë të sovranitetit. San Marino, për shembull, nuk e ka humbur kurrë pavarësinë e tij që nga themelimi i tij në 301, ndërsa disa shtete të tjera kanë kaluar periudha të zhdukjes dhe rishfaqjes.
Diskutimi i rasteve të kontestuara shpesh përfshin shtete që u zhdukën nga harta politike, por më vonë u rivendosën. Shembuj janë Polonia dhe Izraeli – të dyja u fshinë nga harta për një kohë të gjatë, por ruajtën identitetin e tyre kombëtar dhe rifituan shtetësinë e tyre. Pyetja është nëse këto vende duhet të konsiderohen si shtete “të vjetra” apo nëse duhet të njihen se kanë një fillim më të fundit. Në çdo rast, vazhdimësia e kulturës, gjuhës dhe historisë luan një rol të rëndësishëm në këto diskutime.
Fakte interesante për shtetet e vjetra që nuk i keni ditur
Vendet më të vjetra në botë fshehin një pasuri historish, ligjesh dhe zakonesh magjepsëse që pasqyrojnë historinë e tyre të pasur dhe jetëgjatësinë. San Marino, i cili shpesh quhet shteti më i vjetër në botë, është krenar për faktin se është një nga shembujt e paktë të një “qyteti-shteti” që i ka mbijetuar të gjitha turbulencave historike dhe ka ruajtur pavarësinë e tij. Ajo ende zbaton kushtetutën e vitit 1600, e cila konsiderohet si një nga kushtetutat më të vjetra të shkruara në botë dhe që ende formon sistemin ligjor të këtij vendi të vogël. Pavarësia e saj historike dhe statusi si republikë e bëjnë atë një shembull unik sesi komunitetet e vogla mund të mbajnë veten gjatë shekujve.
Në Ballkan, Bullgaria, vendi më i vjetër, ka faktet e veta intriguese. Është vendi i parë sllav (domethënë i sllavizuar, sepse bullgarët origjinalë ishin një popull turk) që e pranoi krishterimin si fe zyrtare qysh në vitin 864, duke u bërë kështu një qendër e ndikimit kulturor dhe fetar. Bullgarët, me ndihmën e misionarëve Kiril dhe Metodi, përhapën shkrim-leximin dhe kulturën sllave dhe kontribuan në zhvillimin e alfabetit cirilik, i cili sot është pjesë e rëndësishme e identitetit të shumë kombeve.
Japonia, edhe pse shpesh konsiderohet si një nga vendet më të vjetra në botë për shkak të dinastisë së saj të pandërprerë perandorake, është e njohur për ritualet e saj të lashta që praktikohen edhe sot. Për shembull, kur perandori Akihito abdikoi në vitin 2019, ai ndoqi traditat mijëravjeçare që përfshijnë rite të veçanta shenjtërimi dhe dhurata simbolike për hyjnitë. Historia japoneze është gjithashtu e pasur me ligje intriguese që datojnë që nga kohërat feudale, siç janë kodet strikte të samurajve.
Etiopia është një nga vendet më të vjetra në botë që ka një trashëgimi të pasur historike dhe kulturore. Përveç përmendjes në tekstet e lashta, kjo tokë ka një lidhje të veçantë me legjendat e mbretëreshës së Shebës dhe mbretit Solomon. Sot, Kisha Ortodokse Etiopiane është një nga besimet më të vjetra të krishtera, me tradita që nuk kanë ndryshuar shumë gjatë shekujve.
Dhe Suedia, e cila është një nga vendet më të vjetra në Evropë, ka një histori të gjatë që përfshin ligjin e vjetër viking të njohur si “Lag” – një sistem i lashtë juridik që ishte baza e ligjeve moderne. Suedia e ndërtoi fuqinë dhe pasurinë e saj përmes shekujve të tregtisë dhe pushtimeve, por gjithashtu ka ruajtur shumë zakone nga rrënjët e saj vikinge, siç është festimi i Midsommar, i cili është një pjesë e rëndësishme e kulturës kombëtare sot.
Këto fakte interesante për vendet më të vjetra në botë tregojnë se historia nuk është thjesht një seri datash dhe ngjarjesh, por një histori e gjallë e njerëzve, zakoneve dhe ligjeve që formësuan botën tonë. Nga San Marino, i cili është vendi më i vjetër në Evropë, në Bullgari, i cili është vendi më i vjetër në Ballkan, këta shembuj dëshmojnë për këmbënguljen dhe përshtatshmërinë e jashtëzakonshme të njerëzve gjatë gjithë epokave.
Përfundim: Pse është e rëndësishme të njihet historia e shteteve më të vjetra?
Njohja e historisë së shteteve më të vjetra në botë na lejon të kuptojmë se si u formuan kombet moderne, por edhe se si historia ndikon në shoqërinë e sotme. Vendi më i vjetër në Evropë, San Marino, si dhe vendi më i vjetër në Ballkan, Bullgaria, janë dëshmitarë se si kombet e vogla mund të lënë gjurmë të qëndrueshme në histori. Historia e tyre na mëson rëndësinë e ruajtjes së identitetit kulturor dhe përshtatjes me një botë që ndryshon vazhdimisht.
Në fund të fundit, të kuptuarit e së kaluarës na ndihmon të vlerësojmë më mirë vlerat e sotme si liria dhe pavarësia dhe të kuptojmë se si janë formësuar ato gjatë shekujve. Shtetet e lashta, me trashëgiminë e tyre të pasur, ofrojnë njohuri për këmbënguljen dhe krijimtarinë njerëzore, duke treguar se si historia mund të jetë një mësim për të ardhmen./AlsatM
