Një pasuri burimesh thelbësore për tranzicionin e gjelbër e ka bërë Grenlandën një mall të nxehtë, por çfarë duan vërtet njerëzit që jetojnë atje?
Presidenti i sapozgjedhur i SHBA-së, Donald Trump, ka filluar të rrëmbejë pendët në Evropë edhe para se të bëjë betimin.
Në dhjetor, Trump postoi në platformën e tij të mediave sociale Truth Social se, “Për qëllime të Sigurisë Kombëtare dhe Lirisë në të gjithë botën, Shtetet e Bashkuara të Amerikës mendojnë se pronësia dhe kontrolli i Grenlandës është një domosdoshmëri absolute”.
“Grenlanda është një vend i jashtëzakonshëm”, tha ai në një postim tjetër. “Populli do të përfitojë jashtëzakonisht shumë nëse dhe kur bëhet pjesë e Kombit tonë. Ne do ta mbrojmë atë, do ta ushqejmë atë nga një botë shumë e keqe e jashtme. BËJË GRENLANDË SË MADHE Sërish!”
Që atëherë, ligjvënësit republikanë kanë prezantuar një projekt-ligj në Dhomën e Përfaqësuesve që do t’i lejonte Trumpit të fillonte negociatat për të blerë Grenlandën në orën 12:01 të pasdites (EST) më 20 janar. Projektligji, në mënyrë mjaft provokuese, quhet Akti për ta bërë Grenlandën të Madhe përsëri.
Interesi i Trump për Grenlandën nuk është asgjë e re. Në vitin 2019, gjatë presidencës së tij të fundit, ai tregoi dëshirën për të blerë ishullin. Si përgjigje, kryeministrja daneze Mette Frederiksen e quajti atë ‘absurde’, duke e detyruar Trump të anulojë papritur një udhëtim të planifikuar në ishull.
Por ai nuk është i vetmi që shikon Grenlandën dhe ndryshimet klimatike po e bëjnë ishullin më të madh në botë edhe më tërheqës për kombet e tjera. Shkrirja e akullit të Arktikut po hap rrugë të reja transporti dhe po e bën më të lehtë nxjerrjen e metaleve të rralla thelbësore për tranzicionin e gjelbër.
“Grenlanda nuk është në shitje. Grenlanda nuk është daneze. Grenlanda i përket Grenlandës. Shpresoj shumë se kjo nuk është menduar seriozisht,” tha Frederiksen për gazetën Sermitsiaq. “Është një diskutim absurd dhe [Kryeministri i Grenlandës] Kim Kielsen natyrisht e ka bërë të qartë se Groenlanda nuk është në shitje. Këtu përfundon biseda.”
Ky mesazh është përsëritur nga Frederiksen edhe këtë herë. Në një telefonatë 45-minutëshe drejtuar presidentit të zgjedhur të mërkurën, ajo përsëriti se i takon Groenlandës të vendosë për të ardhmen e saj, megjithëse duket se diskutimi nuk është përfunduar ende.
Pse të gjithë duan Grenlandën?
Trump nuk është i vetmi që hedh një vështrim tjetër në atë që Groenlanda ka për të ofruar. Ndërsa temperaturat e ngrohjes shkrin akullin e Arktikut , zbulohet një rrugë e re nga Evropa veriore në Azi, e cila është shumë më e shkurtër se rruga e Kanalit të Suezit.
Në përgjigje të kësaj, Kina ka vënë në sy Grenlandën, duke deklaruar në vitin 2018 se donte të krijonte një ‘Rrugë Polare të Mëndafshit’ duke ndërtuar infrastrukturë në Arktik. Më vonë atë vit, një kompani kineze ofroi për të rinovuar tre aeroporte në Grenlandë, megjithëse në fund Grenlanda zgjodhi Danimarkën si partnerin e saj.
Firmat australiane të minierave janë përpjekur gjithashtu të kapin burimet natyrore të vendit. Mineralet e Tranzicionit të Energjisë (ETM) u aplikuan për minierat e mineraleve të tokës së rrallë në jug të ishullit në 2018.
Duke përmendur shqetësimet mjedisore, qeveria e Grenlandës refuzoi t’i jepte firmës një licencë minerare dhe tani është mbyllur në një mosmarrëveshje ligjore mbi këtë çështje. Firma minerare po kërkon 11 miliardë euro kompensim ose të drejtën e minierës, të cilën Grenlanda dhe Danimarka e kanë refuzuar.
Ndryshimi i mjedisit në Grenlandë do të thotë se mbulesa e akullit është më pak e përhapur dhe për një periudhë më të shkurtër të vitit. Për kompanitë e minierave, tërheqja e akullit në Grenlandë mund të lehtësojë fillimin e një ‘rungu ari’ mineral.
Nën sipërfaqen e saj shkëmbore, Grenlanda ndodhet në disa nga rezervat më të mëdha të pashfrytëzuara në botë të elementeve të rralla të tokës (REE), nga uraniumi tek nikeli, titani dhe ari. Në total, 25 nga 34 mineralet e konsideruara si “lëndë të para kritike” nga Komisioni Evropian u gjetën në Grenlandë. Shumë prej tyre janë thelbësore për energjinë e pastër dhe elektrifikimin, prandaj janë jetike për përshpejtimin e tranzicionit të gjelbër.
Shfrytëzimi i burimeve të Grenlandës nuk do të jetë i lehtë
Kvanefjeld, në jug të ishullit, ka një nga depozitat më të mëdha të uraniumit dhe depozitat e treta më të mëdha REE në botë. Aty pranë Kringlerne ka ndoshta depozitën më të madhe të REE në botë.
“Ne mendojmë se fokusi amerikan është më shumë te Kringlerne,” thotë Niels Henrik Hooge, zëdhënës i NOAH Friends of the Earth Danimark. “Ne po përpiqemi ta ndalojmë projektin sepse do të dëmtojë mjedisin po aq sa Kvanefjeld”.
Por Hooge gjithashtu thekson se një marrje nga Trump e Grenlandës nuk ka gjasa të ketë një ndikim të rëndësishëm në miniera.
“Problemi për sektorin e minierave nuk janë ligjet mjedisore aq sa kostoja e lartë për shkak të klimës së Arktikut dhe mungesës së infrastrukturës së Groenlandës,” shpjegon ai. “Krahasuar me rajone të tjera të pasura me minerale të botës, do të kushtonte ende shumë për të minuar në Grenlandë.”
Marrja e lejeve të minierave në Grenlandë nuk është e lehtë dhe kostoja e ngritjes së një miniere në kushtet e ngrirjes së Arktikut mund të shkojë në miliarda.
“Vendi ka legjislacion të fortë në fushën e lëndëve të para”, thotë Bodil Karlshøj, drejtor ekzekutiv i Transparency Greenland. “Kompanitë e huaja në industrinë minerare nuk janë të reja, por më e rëndësishmja është që të gjithë të trajtohen në mënyrë të barabartë dhe sipas ligjit kur kërkohen leje për hetime dhe hetime paraprake”.
Trump gjithashtu synon të shfrytëzojë burimet e mëdha të naftës dhe gazit të Groenlandës, kryesisht në det të hapur,” shton Hooge. “Kjo mund të paraqesë probleme të ngjashme: kur qeveria e Grenlandës ndaloi nxjerrjen e naftës dhe gazit disa vjet më parë, ata hapën një derë të hapur, sepse deri më tani nuk kishte pasur asnjë interes tregtar.”/euronews/
